به گزارش سراج24؛مهدی شریعت‌زاده، پژوهشگر و متخصص حوزه هوش مصنوعی و علوم کامپیوتر با اشاره به تصویب کلیات طرح ملی هوش مصنوعی در مجلس و همینطور تصویب ستاد هوش مصنوعی در دولت، تحلیلی از وضعیت کنونی تشکیل ساختار برای این فناوری در کشور ارائه داد و به ساختارهای هوش مصنوعی در سایر کشورها اشاره و آن را بررسی کرد.
سند ملی هوش مصنوعی درباره ساختار چه می‌گوید؟
شریعت زاده در ابتدای اظهارات خود به سند ملی هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: این سند در واقع ساختار و چارچوب‌های کلی سیاست‌گذاری برای حوزه هوش مصنوعی را مشخص کرده است. مسئول اصلی پیگیری تدوین این سند، معاونت علمی ریاست جمهوری بوده و در این سند تشکیل ساختارهایی مانند شورای ملی راهبری هوش مصنوعی و سازمان ملی هوش مصنوعی پیش‌بینی شده است.
نحوه اجرای مفاد سند ملی هوش مصنوعی توسط دولت ابهام دارد
وی با تأکید بر اینکه با وجود تدوین این سند، همچنان ابهاماتی درباره نحوه اجرای مفاد آن توسط دولت وجود دارد، تصریح کرد: باید توجه داشت که مفاد سند ملی هوش مصنوعی برای دولت لازم‌الاجراست، اما اینکه دولت در عمل چگونه این سیاست‌ها را پیاده‌سازی کرده یا خواهد کرد، هنوز به‌طور دقیق روشن نیست.
طرح ملی هوش مصنوعی صحه گذاری بر چارچوب‌های سند است
شریعت‌زاده در ادامه افزود: اخیراً نیز کلیات طرح ملی هوش مصنوعی به تصویب رسیده که در واقع تلاشی برای تقویت و تکمیل همان چارچوب‌هایی است که پیش‌تر در سند ملی هوش مصنوعی مطرح شده بود. این طرح در حقیقت به نوعی تأیید، صحه‌گذاری و تکرار همان ساختارها و اهداف قبلی است و تشکیل سازمان ملی هوش مصنوعی و شورای ملی راهبری در آن پیش‌بینی شده‌اند.
وی با اشاره به جایگاه حقوقی این طرح عنوان کرد: طرح ملی هوش مصنوعی ذیل مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی تعریف شده است و به همین دلیل، مجلس عملاً اختیار ایجاد تغییر در ساختارهای سازمانی مشخص شده در سند ملی را ندارد. به همین جهت نیز ناگزیر بوده در متن طرح، به سازمان اشاره کند. سند ملی هوش مصنوعی عملاً دست و پای طرح ملی را از حیث قانونی بسته است و حتی در صورتی که از منظر کارشناسی اشکالاتی بر آن وارد باشد، مجلس امکان اصلاح ساختار آن را نخواهد داشت.
این متخصص و پژوهشگر هوش مصنوعی در ادامه افزود: با وجود این ساختارها و برنامه‌های قانونی، هنوز مشخص نیست که دولت چطور این اقدامات را در عمل به نتیجه خواهد رساند.
عملکرد دستگاه‌ها در ۳ سال اخیر قابل دفاع نیست
پژوهشگر و متخصص حوزه هوش مصنوعی و علوم کامپیوتر در بخش دیگری از صحبت‌های خود، به چالش‌های موجود در رابطه با هماهنگی و همکاری بین نهادهای مختلف دولتی در حوزه هوش مصنوعی اشاره کرد و گفت: دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت ارتباطات، وزارت علوم، معاونت علمی، شورای عالی فضای مجازی و شورای عالی انقلاب فرهنگی هرکدام به‌طور جداگانه بالاخص در ۳ سال اخیر تلاش بوده‌اند که به‌عنوان متولی هوش مصنوعی عمل کنند، اما عملاً هیچکدام نتوانسته‌اند به موفقیت‌های ملموسی در این حوزه دست یابند. فعالان حوزه هوش مصنوعی اعم از بخش خصوصی، متخصصان و اساتید دانشگاه‌ها و مهندسان رضایت خوبی از وضعیت نهادهایی که در سال‌های گذشته در حوزه هوش مصنوعی فعالیت کردند، ندارند.
سطح بلوغ سازمانی هوش مصنوعی دستگاه‌ها یک نهایتاً ۲ است
وی ضمن اشاره به اینکه عدم موفقیت نهادهای مختلف عمدتاً به دلیل عدم اراده جدی در سطوح اجرایی برای اتخاذ تصمیمات عملی و اجرای برنامه‌های هوش مصنوعی است، افزود: این عدم موفقیت‌ها ناشی از فقدان هماهنگی و توانایی اجرایی در پیاده‌سازی پروژه‌های کاربردی در سطح کشور است. بسیاری از دستگاه‌ها نتواسته‌اند سطح هوش مصنوعی سازمان خود را ارتقا دهند و اقدامی مؤثر بردارند. معمولاً این دستگاه‌ها در سطح بلوغ سازمانی هوش مصنوعی در سطح یک یا نهایتاً دو قرار دارد، به این معنا که حتی این دستگاه‌ها از خودشان شروع نکرده‌اند ولی تمایل داشتند که برای کل کشور برنامه‌ریزی کنند. البته ممکن است موارد استثنایی وجود داشته باشد، اما به طور کلی، روند کلی چنین بوده است.
شریعت‌زاده ادامه داد: در تعاملاتی که با مدیران عالی‌رتبه داشتم، هیچکدام از آنها تمایلی به پیگیری جدی نقشه‌راه و تکالیف مربوط به هوش مصنوعی خود نداشتند. در رقابت بین دستگاه‌ها برای تعیین اینکه کدام نهاد می‌تواند متولی ارتقای هوش مصنوعی کشور باشد، نمی‌توان به طور قطعی گفت که کدام دستگاه محق است، چرا که هیچیک از آنها عملکرد قابل توجهی در این زمینه نداشته‌اند.
مهمترین مساله هوش مصنوعی چه باید باشد؟
دکتر شریعت‌زاده توضیح داد: اینکه کدام نهاد مسئولیت هوش مصنوعی را در کشور بر عهده داشته باشد، مهمترین مسأله هوش مصنوعی نیست بلکه مهمترین موضوع این است که چگونه صنایع، دستگاه‌ها، بخش خصوصی و شرکت‌های بزرگ فناوری اطلاعات و ارتباطات بتوانند هوش مصنوعی را در سطح وسیع‌تری در کشور عملیاتی کنند. چرا که تجربه چند ساله اخیر، به‌ویژه تجربه سه سال اخیر دولت، نشان‌دهنده پیچیدگی‌های متعدد در شتاب‌دهی به هوش مصنوعی است. در واقع، به نظر من بهتر است که توجه‌مان را از مصوبات و قوانین برداریم و به سمت اجرای عملی و کاربردی هوش مصنوعی در صنایع و بخش خصوصی سوق دهیم.
مدل موفق فعالیت در حوزه هوش مصنوعی / بخش خصوصی به‌طور فعال وارد میدان شود
وی ادامه داد: بخش خصوصی در کشورهای موفق به خوبی توانسته نیازهای فناوری در این حوزه را شناسایی کند و با ایجاد زیرساخت‌های مناسب، به حل چالش‌ها و پیاده‌سازی راهکارهای هوش مصنوعی بپردازد. دولت باید به‌عنوان تقاضاکننده فناوری، از شرکت‌های خصوصی و استارتاپ‌ها بخواهد که در این پروژه‌ها شرکت کنند و به این ترتیب، بخش خصوصی نیز به‌طور فعال وارد میدان می‌شود.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: در سطح جهانی، اصل کار هوش مصنوعی در خارج از دولت انجام می‌شود و بخش خصوصی مسئولیت پیاده‌سازی و اجرای پروژه‌ها را بر عهده دارد. دولت نیز بهترین اقدامی که می‌تواند انجام دهد، این است که نقش خود را در ایجاد تقاضای پایدار برای فناوری‌های نوین ایفا کند تا این تقاضا به پیاده‌سازی عملیاتی این فناوری‌ها در صنایع مختلف منجر شود.
این دانش‌آموخته دانشگاه صنعتی شریف افزود: این رویکرد به بخش خصوصی امکان می‌دهد که به‌طور مؤثری در پروژه‌های هوش مصنوعی وارد شده و برای ارتقاء سطح فناوری در کشور اقدامات عملی انجام دهد. اگر دولت فقط به تعریف پروژه‌های بزرگ و ملی بپردازد بدون آنکه به بازار و کاربردهای عملی آنها توجه کند، احتمال شکست این پروژه‌ها بسیار زیاد است، همانطور که در دو دهه گذشته شاهد آن بوده‌ایم.
وی ادامه داد: تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که پروژه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات که تحت نظارت دولت قرار گرفته‌اند، بدون داشتن بازار هدف مشخص، به شکست انجامیده‌اند.
ایران باید هرچه سریع‌تر وارد فاز اجرایی در حوزه هوش مصنوعی شود
شریعت‌زاده همچنین بیان کرد: راهکارهای هوش مصنوعی باید در صنایع بزرگ و زیرساخت‌های دولتی به کار گرفته شوند. اگر دولت به‌عنوان یک مشتری بزرگ از فناوری‌های هوش مصنوعی استفاده کند، بخش خصوصی می‌تواند با ارائه راهکارهای مناسب و ساختن زیرساخت‌های مورد نیاز، نیازهای این بازار را تأمین کند و به این ترتیب از ظرفیت‌های بخش خصوصی برای پیشرفت کشور بهره‌برداری شود.
پژوهشگر و متخصص حوزه هوش مصنوعی و علوم کامپیوتر ضمن تاکید بر اینکه ایران باید هرچه سریع‌تر وارد فاز اجرایی در حوزه هوش مصنوعی شود، گفت: به‌جای معطل ماندن در هماهنگی‌های دولتی و ایجاد ساختارهای پیچیده، باید به‌طور عملی وارد پیاده‌سازی هوش مصنوعی در صنایع مختلف شویم. چرا که اگر این تأخیرها ادامه یابد، ممکن است فرصت‌های موجود از دست بروند و جبران آنها در سال‌های آینده بسیار دشوار باشد. این یک فرصت تاریخی است که باید در کوتاه‌ترین زمان ممکن از آن بهره‌برداری کرد.
